ဗုဒၶ ျမတ္စြာ ဘုရား လက္ထက္က အသံုး ျပုခဲ့ တယ္လို့ ယူဆတဲ့ ေက်ာက္သပိတ္ ေတာ္ျကီးကို စစ္ေဆးဖို့ အိနၵိယ ေရွးေဟာင္း သုေတသန အဖြဲ့ ေအအက္စ္ အိုင္က ပညာရွင္နွစ္ေယာက္ကို အာဖဂန္နစၥတန္ နိုင္ငံ ကာဘူးလ္ျမို့ကို ေစလွြတ္လိုက္ပါျပီ။
အခုေစလွြတ္လိုက္တာဟာ ဒီေက်ာက္သပိတ္ ေတာ္ ျကီးကို ျပန္ေတာင္းဖို့ အစီအစဉ္ရဲ့ ကနဦးေျခလွမ္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ိုးသား ျပည္သူ့ပါတီ RJD ရဲ့ လွြတ္ေတာ္အမတ္ ပရာဆတ္ ဆင္းက ျပီးခဲ့တဲ့ ျသဂုတ္လကတည္းက အဲဒီေက်ာက္သပိတ္ျကီးကို အိနၵိယကို လွြဲေျပာင္းေပးအပ္ဖို့ ေတာင္းခံခဲ့ဖူးပါတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ စေနေန့တုန္းကေတာ့ မစၥတာ ဆင္းဟာ အိနၵိယ ေရွးေဟာင္းသုေတသန အဖြဲ့ ေအအက္စ္အိုင္နဲ့ ေတြ့ဆံုေဆြးေနြးခဲ့ျပီးေနာက္ အခုလို ပညာရွင္ေတြ ေစလွြတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ျပီးခဲ့တဲ့ ေျခာက္လေလာက္ကတည္းက ေရွးေဟာင္းသုေတသနအဖြဲ့က ေလ့လာမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ဒီေက်ာက္သပိတ္ျကီးဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ့ ေက်ာက္သပိတ္ေတာ္ ျဖစ္ဖြယ္ရွိတယ္လို့ ကဘူးလ္ မွာရွိတဲ့ အိနၵိယ သံရံုးက ယူဆခဲ့ပါတယ္။
ေက်ာက္သပိတ္ျကီးဟာ နည္းနည္းေနာေနာမဟုတ္ပါဘူး။ ကီလိုဂရမ္ ၃၅၀ ၊ ၄၀ဝ ေလာက္ျဖစ္ျပီး ပိႆာခ်ိန္ ၂၀ဝ ေက်ာ္ ၂၅၀ ေလာက္ရွိပါတယ္။
အိနၵိယ ေရွးေဟာင္းသုေတသနရဲ့ ပထမညွြန္ျကားေရးမႉး ဆာအလက္ဇန္းဒါး ကန္နင္ဂန္ ကေတာ့ အဲဒီ ေက်ာက္သပိတ္ျကီးဟာ အခုအခါ အူတရာ ပရာဒက္ရွ္ လို့ေခၚတဲ့ ေဒသကို သြားျကမယ့္ ေဝသာလီလူမ်ိုးေတြကို ဘုရားရွင္ကစြန့္လႉခဲ့တာ ျဖစ္ျပီး အဲဒီလို စြန့္လႉျခင္းအေျကာင္းက သူေတာ္စင္ေတြ ပရိနိဗၺာန္ျပုဖို့လို့ ဆိုပါတယ္။
အဲသလို စြန့္လႉခဲ့တာဟာ ၂ ရာစုကာလက ျဖစ္ျပီး ေဝသာလီလူမ်ိုးေတြဆီကေန ကနစ္ရွခါ သည္ ဂရိတ္ ဘုရင္ျကီးက ဒီေန့ေခတ္မွာ ပက္ရွ္ဝါ လို့ေခၚတဲ့ ေဒသဆီ ယူသြားခဲ့တယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီကေနမွ ကန္ဒါဟာ ျပည္နယ္ကို ေရာက္သြားပါတယ္။ ၂၀ ရာစုကာလမွာေတာ့ ေက်ာက္ခြက္ ပစၥည္းေတြ အမ်ားအ ျပားကို ကဘူးလ္ ျပတိုက္ဆီ သယ္ေဆာင္သြားရာမွာ ဒီေက်ာက္သပိတ္ေတာ္ျကီးပါသြားတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။
ေအဒီ ၃ ရာစုနဲ့ ၉ ရာစုအျကားမွာ ဘုရားဖူးခရီးသြားျဖစ္ခဲ့ျကဖူးတဲ့ တရုတ္လူမ်ိုး ဖာဟိန္းရဲ့ ခရီးသြားမွတ္တမ္းမွာလည္း ဒီေက်ာက္သပိတ္ေတာ္ျကီး အေျကာင္း ေတြ့ခဲ့ရတယ္လို့ ဆာအလက္ဇနၵား ကန္နင္ဂန္က ဆိုပါတယ္။
၂၀ဝ၁ ခုနွစ္တုန္းက ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ျကီးတဆူကို တာလီဘန္ အစိုးရက ျဖိုခ်ခဲ့ဖူးတဲ့ အတြက္ ဗုဒၶအေမြအနွစ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္မွာကို စိုးရိမ္ေနျကပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ျကီးကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ေပမဲ့ ေက်ာက္သပိတ္ေတာ္ကိုေတာ့ ခ်န္လွပ္ခဲ့ပါတယ္။ ခ်န္လွပ္ရတဲ့ အေျကာင္းကေတာ့ ေက်ာက္သပိတ္ေတာ္ေပၚမွာ ကိုရမ္က်မ္းစာ စာပိုဒ္တခ်ို့ ေရးထားလို့ လို့ ဆိုပါတယ္။
ဗုဒၶအေမြအနွစ္ျဖစ္ရင္ ဘာလို့ ကိုရမ္ စာပိုဒ္ေတြ ပါဝင္ေနပါသလဲ။ ဒါကလည္း ေမးစရာေမးခြန္းပါ။ အိနၵိယ ေရွးေဟာင္းသုေတသန အဖြဲ့ကေတာ့ အစၥလာမ္ ဘာသာ ထြန္းကားတဲ့ ကာလမွာ ဒီသပိတ္ျကီးဟာ အစၥလာမ္ ဘာသာ ထြန္းကားရာ အရပ္ေတြ တခုျပီးတခု ေရွြ့ေျပာင္းလာတဲ့ အတြက္ ဒီစာတမ္းပါလာတာ ျဖစ္ဖြယ္ရွိတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။
၁၉၈၀ ေက်ာ္ကာလ အာဖဂန္စစ္ပြဲ အတြင္းမွာ သမၼတ နာဂ်ီဘူလာက ဒီေက်ာက္သပိတ္ျကီးကို ကာဘူးလ္ အမ်ိုးသား ျပတိုက္အတြင္း ယူေဆာင္လာတယ္လို့လည္း ဆိုပါတယ္။
ဘီဘီစီ (ျမန္မာပုိင္း)